Boekentips over levensvragen en wijsheid

Laat je inspireren door Marianne Merkx

Wijsheid in the spotlights: april is de maand van de filosofie. Misschien denk je bij filosofie aan ingewikkeld of abstract , aan veel en hard denken. Een ander woord voor of beter gezegd vertaling van filosofie is wijsbegeerte en het betekent dus: liefde voor de wijsheid. Filosofen zijn mensen die van wijsheid houden. Wie houdt er nu niet van wijsheid? Wijsheid is een enorme hulp in het leven om (zo) goed (mogelijk) te handelen of oordelen. En het goede nieuws is, je hoeft geen filosoof te zijn om te filosoferen. Er is zoveel in het leven dat te denken geeft, dat ons voor vragen stelt. Als het vragen zijn verbonden met ons eigen leven, noemen we die ook wel levensvragen. Soms zijn dat grote vragen, over zin en betekenis, maar ze zijn evengoed alledaags, bijvoorbeeld 'wat maakt mijn dag de moeite waard?'

Ook het thema van de maand van de filosofie verwijst naar grote én naar alledaagse levensvragen. De spanning tussen intimiteit en vreemdheid, tussen afstand en nabijheid raakt persoonlijke en maatschappelijke gebeurtenissen. Je vertrouwde lijf ervaar je ineens heel anders na een ziekte. Ben ik een vreemde voor mezelf? Na een breuk met je werk of geliefde sta je anders in het leven en vraag je je af: hoe kan ik nog iemand vertrouwen? In Coronatijd bleek fysieke afstand (soms) digitaal te overbruggen. Of mis je dan toch iets wezenlijks? Maar ook: hoe kom je nader tot elkaar bij uiteenlopende opvattingen of achtergronden? Wat hebben de lockdowns gedaan met onze behoefte aan contact of juist aan rust? Hoe vangen we mensen op die vluchten voor geweld en oorlog? Deze vragen kunnen ons in deze tijd extra prikkelen.

Hoe weldadig kan een boek dan zijn! Een boek dat uiteenzet wat in je hoofd en hart allemaal door elkaar loopt of dat je helpt om anders naar iets te kijken. Of gewoon heel mooi in woord of beeld uitdrukt wat je bedoelt of je iets aanreikt waar je zelf niet op was gekomen; wat ontspanning brengt in de spanningen. Om dichtbij jezelf beter of anders te verstaan.

Allerlei boeken kunnen dit voor je doen. Natuurlijk filosofische boeken voor een breed publiek zoals die van René Gudde, Leonie Breebaart of Marjan Slob, die filosofie in gesprek laat gaan met hersenwetenschap. Het zijn heel verschillende recente boeken; ze delen een kijk op de werkelijkheid die verder gaat dan de feiten, de buitenkant en de vanzelfsprekendheden. Ze stellen vragen die verwonderen, verbazen en verwarren. Joke Hermsen doet dat zowel in romans als essays, die gaan over thema's als rust, tijd, liefde, vriendschap. Ze geven te denken én voelen, waarbij ze het persoonlijke en maatschappelijke steeds verbindt.
Maar ook zijn er prachtige kinderboeken die ruimte maken voor die wezenlijke vragen en ze verkennen. En die zijn zeer zeker niet alleen voor kinderen inspirerend. Het is moeilijk kiezen. 'Ik, wie is dat?' gaat in op de vraag der vragen vanuit verschillende wetenschappelijke invalshoeken, met een informatieve insteek. 'De wereld is een kiezelsteen' heeft fragmenten uit de jeugdliteratuur verzameld en laat zien hoe je daar met kinderen over kan filosoferen. Maar zoveel boeken nodigen daar vanzelf voor uit. Lampje van Annet Schaap is een sprekend voorbeeld dat over identiteit, relaties, eenzaamheid, leven en dood verhaalt. Herman van Veen heeft weer een andere stijl en raakt ook aan de vraag '(met) wie zijn we?' Net als Bibi Dumon Tak, haar boeken zijn een mooi voorbeeld van de natuur als bron van wijsheid, ook over het thema afstand en nabijheid. Die wijsheid kun je natuurlijk ook in de natuur opdoen, dat werd in de Coronacrisis maar al te duidelijk!

Ik heb nu wat recente boeken genoemd van Nederlandse schrijvers die aanwezig zijn in de Bibliotheek Heusden. Alleen al uit die selectie is dit een glimpje, dat totaal niet representatief is en waarmee ik geen recht doe aan heel wat hedendaagse filosofen, die zich op een originele en aansprekende manier op breed publiek richten. En dan hebben we het nog niet eens over buitenlandse (vertaalde) boeken gehad. En ook niet over poëzie en kunstboeken en niet te vergeten films en podcasts. Zoveel woorden, zoveel beelden, voor jou binnen handbereik; woorden en beelden van een afstand, van een buitenperspectief. Ze helpen je dichtbij verstaan. Ik wens het je van harte!

Mocht je liever met iemand in gesprek gaan of in groepsverband of worstel je met een vraag of kwestie waar je zelf niet mee verder komt, dan is er in Heusden naast de bibliotheek allerlei ondersteuning. Van begeleiding bij levensvragen tot ontmoetingsgroepen en van wandelingen tot creatieve workshops. Aarzel niet om te vragen.

Heb je vragen lief
Heb geduld met alles wat onopgelost is in je hart
en probeer je vragen met liefde te bezien,
als kamers die gesloten zijn.
Of als boeken in een volslagen vreemde taal.
Zoek nog niet naar antwoorden.
Die kunnen je nog niet gegeven worden,
omdat je niet in staat zou zijn ze te leven.
Het gaat erom alles ‘te leven’.

Leef nu de vragen.
Misschien zul je dan geleidelijk,
zonder het te merken,
jezelf, ooit op een dag,
in het antwoord terug vinden.
(Rainier Maria Rilke)