De boekentips van Marianne Merkx
Hieronder volgen enkele boekentips bij verschillende soorten levensvragen, vragen respectievelijk over jouw verhaal, over verbondenheid, verwachting, vergankelijkheid, verwondering, vertrouwen en verstaan.
JOUW VERHAAL: wie ben ik?
Wie ben ik? Een vraag die nooit af is. Je identiteit is geen ding, maar een proces. Een verhaal, je levensverhaal. Wie ben ik, nu ik ouder word of nu ik mijn werk kwijt raak, nu mijn kinderen uit huis gaan? Wie ben ik nu ik mijn geliefde los moet laten? Of mijn thuis? Een persoonlijke en wezenlijke vraag, maar geen individuele. Een vraag van iedereen en een vraag om te delen. Bij voorbeeld in een boek. De biografie is een vorm bij uitstek voor het thema identiteit. Een biografie beschrijft immers iemands leven. Zo leer je die persoon beter kennen, maar jezelf ook. Door de ogen van die ander, zie je jezelf. En wie weet anders.
VERBONDENHEID: met wie ben ik?
Relaties zijn een geliefd thema in heel wat romans (en films en songs). Of het nu een psychologische roman is of liefdesroman, humoristisch of een detective: hoe een mens verbonden is met anderen is onmisbaar in een verhaal. Al lezend wordt het netwerk duidelijk of juist lekker ingewikkeld. Als je zelf nagaat wie er voor jou belangrijk zijn, dan wordt dat meestal geen lijstje met namen of ‘vrienden’ van sociale media. Eerder teken je een binnenkring en buitenkring, mensen van nu, van toen, groepjes en losse personen. Wie staat dicht bij je, wie wat verder. Een blik op dat beeld zegt veel.
VERWACHTING: wat is tijd?
Vreemd, dat in deze tijd waarin zoveel stilstaat en afgelast wordt, de tijd blijkbaar sneller gaat. Dat kan natuurlijk niet, maar zo voelt het wel. Tijd is van de ene kant heel meetbaar, in minuten, uren, maanden jaren en tegelijk abstract. Vliegt voorbij als je lol hebt of druk bent en kruipt voorbij als je in spanning zit of je verveelt. Zeeën van tijd, is dat fijn of juist rot? Dat ligt er maar aan. Vragen over tijd gaan over wat was en wat komt, al kun je daar niet heen. Ze gaan ook over nu. Neem je tijd of neemt de tijd jou? Een vraag die zich leent voor bespiegelingen en reflecties in de vorm van een essay.
VERWACHTING: wat is tijd?
Is een filosofisch essay je te gortig, dan is het boek ‘Nu is later vroeger’ ook een idee. Joke van Leeuwen vertelt en filosofeert over de tijd voor jong en oud. Diepzinnig en luchtig tegelijk, zoals zij zo meesterlijk kan.
VERGANKELIJKHEID: wat betekent lijden en de dood?
Als op één soort vragen het antwoord moeilijk is, dan is het wel de vragen over lijden en de dood. Waarom? Al kunnen we geen afdoende, geen kant-en-klaar en geen gemakkelijk antwoord vinden, dat betekent nog niet dat we de vraag niet kunnen stellen. Sterker nog, die vraag stelt zichzelf. Er zijn veel boeken die een persoonlijk rouwproces beschrijven, het schrijven ervan was voor de auteur helend, maar dat kan het voor de lezer ook zijn, al blijft het verdriet en de pijn. Vaak zijn ze in de vorm van een dagboek geschreven. Het bekendste dagboek, van Anne Frank, gaat ook over dit thema.
VERGANKELIJKHEID: wat betekent lijden en de dood?
Ook Etty Hillesum’s verhaal speelt ten tijde van de Tweede Wereld Oorlog, maar wat ze schrijft is tijdloos. Op een onnavolgbare manier verwoordt ze haar verzet tegen het geweld en de onderdrukking, zonder dat wanhoop en haat haar gaan beheersen. Het is een krachtige ode aan de liefde, in beelden en woorden die je blijven uitdagen en troosten. En die alle levensvragen raakt.
VERGANKELIJKHEID: wat betekent lijden en de dood?
Van een heel andere toon is ‘Helena’, geschreven vanuit het perspectief van een hond. Maar het gaat over verlies, het verlies van een kind welteverstaan. Geen luchtig boek, maar ook niet (te) zwaar. De hond is een prachtige afleiding, zowel letterlijk als figuurlijk.
VERWONDERING: wat betekent natuur?
Levensvragen gaan niet altijd over je persoonlijke of sociale leven. Ook vragen om de wereld om ons heen zetten ons aan het denken. Verbazen ons, verrassen ons, verwonderen. Soms angstaanjagend, soms ontroerend, regelmatig overrompelend. Zoals je in de natuur gegrepen kan worden, kan dat ook door kunstwerken. Geen woorden, maar beelden, ervaringen. Een mooie (en ook nu te bezichtigen) combinatie is het kunstwerk van Anish Kapoor ‘Sky of Mirror’ op het voorplein van museum de Pont in Tilburg. Het kunstwerk weerspiegelt de (steeds veranderende) lucht. Dit kunstwerk zet je wereld letterlijk op zijn kop.
VERWONDERING: wat betekent natuur?
Nu de musea dicht zijn en we niet veel verder komen dan onze eigen leefomgeving, zijn (natuur)fotoboeken en kunstboeken een uitkomst. Bij voorbeeld het boek met een overzicht van de moderne kunst uit de eerste vijf jaren van museum de Pont:
VERWONDERING: wat betekent natuur?
Een ander voorbeeld is het boek ‘Rembrandt zelf’, waar de vraag naar natuur misschien ver weg lijkt en eerder de vraag naar identiteit voorop lijkt te staan, maar Rembrandt is als geen ander grondig en intens bezig geweest met natuur, met name zijn centrale thema ‘licht’ maakt dat duidelijk.
VERWONDERING: wat betekent natuur?
Een prachtig fotoboek van Theo Bosboom over IJsland
Reserveren kan hier uit de landelijke collectie
VERTROUWEN: hoe gaan we met elkaar om?
Eerder hilarisch, maar tegelijk wijs en inspirerend zijn de verhalen van Toon Tellegen. Het zijn dierenverhalen, waarbij de dieren op verrassende manieren met elkaar samen leven en menselijke eigenschappen krijgen toegedicht. Heel krachtig in hun eenvoud. De vragen en antwoorden van eekhoorn en zijn vrienden zetten je aan het denken, mijmeren en leiden tot nieuwe, frisse vragen.
VERSTAAN: wat inspireert mij?
Poëzie is een geweldige remedie tegen moedeloosheid, temeer ze zowel scherp en kritisch kunnen zijn, waardoor je je verstaan voelt, als verlichtend en verfrissend. Het is andere taal, taal die ruimte geeft. Op sommige gedichten moet je een tijdje kauwen, anderen komen direct binnen. Natuurlijk is het ook een kwestie van smaak. In de bundel van Plint ‘Lees maar lang en wees gelukkig’ staan er vast gedichten die jou raken.
